Modele realizowane na potrzeby Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau (dalej także: Muzeum) tylko z pozoru mogą wydawać się typowymi (tj. takimi, do których w większości jesteśmy przyzwyczajeni).
Ich wyjątkowość wynika przede wszystkim z tego, że obrazują obiekty z dziesiątkami lat historii, której miało nie być. Zarówno baraki mieszkalne, jak i te o innych funkcjach budowano jako obiekty raczej tymczasowe, mające spełnić swoją niechlubną rolę w dziejach, po czym zniknąć, zabierając ze sobą świadectwo tragedii początku lat 40. ubiegłego wieku. Dla pracowników Muzeum nie mniej istotne jest także to, co działo się przez kolejnych prawie 80 lat i będzie dziać przez kolejne dziesięciolecia. Właśnie to sprawia, że w przypadku tych modeli akcenty rozłożone są nieco inaczej, niż przy nowo projektowanych budynkach i ich cyfrowych odwzorowaniach. To, co zwykle pominęlibyśmy lub uprościlibyśmy podczas modelowania, w tym przypadku ma ogromną wartość dla użytkownika modelu i musiało się w nim znaleźć. Również zestaw wymaganych informacji znacznie odbiega od tego, który zwykle widzimy. Jedyne, co w przypadku „Projektu wykorzystania technologii BIM w cyklu funkcjonowania obiektów zlokalizowanych na obszarze byłego KL Auschwitz II-Birkenau na terenie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu” można uznać za typowe to kolejne kroki na drodze do wypracowania spójnego i jednolitego standardu dla modeli.
Standard BIM
Już w trakcie prowadzonego przez Muzeum dialogu technicznego jego uczestnicy wskazywali na konieczność opracowania precyzyjnych wymagań względem modeli BIM.
Źródło: Dokument z dn. 09.06.2020 pt. Podsumowanie zagadnień omawianych w ramach dialogu technicznego przeprowadzonego w celu przygotowania postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na usługę „Projekt wykorzystania technologii BIM w cyklu funkcjonowania obiektów zlokalizowanych na obszarze byłego KL Auschwitz II-Birkenau na terenie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu” udostępniony w dokumentacji postępowania o zawarcie umowy ramowej na usługę pn.: „Projekt wykorzystania technologii BIM w cyklu funkcjonowania obiektów zlokalizowanych na obszarze byłego KL Auschwitz II-Birkenau na terenie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu” https://bip.malopolska.pl/auschwitz,a,1975438,postepowanie-o-zawarcie-umowy-ramowej-na-usluge-pn-projekt-wykorzystania-technologii-bim-w-cyklu-fun.html [dostęp: grudzień 2022]
Już w trakcie dialogu technicznego Zamawiający sygnalizował, że oczekuje opracowania kilku rodzajów modeli, co znalazło swoje odzwierciedlenie także podczas realizacji projektu pilotażowego. Obejmował on następujące etapy:
- Etap A – polegający na opracowaniu modelu jak najwierniej odwzorowującego stan istniejący jednego z baraków znajdujących się na terenie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu,
- Etap B – polegający na badaniu możliwości wykorzystania tak utworzonego modelu BIM w trakcie planowania, projektowania i realizacji prac konserwatorskich,
- Etap C – skupiony na analizie możliwości wykorzystania modelu do wspomagania administracji i zarządzania obiektem.
W ramach każdego z etapów badano możliwości dostępnych narzędzi BIM i efekty były satysfakcjonujące. Okazało się bowiem, że model może przyjąć wiele typów informacji, które chciałoby w nim umieścić Muzeum i prezentować je w czytelnej, łatwej do interpretacji formie, np. takiej, jak widać na poniższym rysunku. A skoro możliwości techniczne nie stanowiły bariery dla realizacji postawionych celów należało tylko opracować odpowiednią specyfikację.
Źródło: dokument pt. „Podsumowanie projektu pilotażowego wykorzystania technologii BIM w cyklu życia budynku w ramach współpracy przy baraku murowanym nr b124 Odcinek BIb byłego KL Auschwitz II-Birkenau dla Muzeum Auschwitz-Birkenau”, autor: BIM Point, marzec 2018
W toku dalszych prac ustalono, że do realizacji wszystkich celów postawionych przez Muzeum konieczne będzie wykonanie 3 typów modeli:
- obrazujących stan zachowania obiektów znajdujących się na obszarze Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau,
- obrazujących stan po przeprowadzeniu prac budowlano-konserwatorskich oraz
- uproszczonych, dedykowanych do wykorzystania w ramach wirtualnej makiety.
Dokładność modeli
Bardzo ważne dla przebiegu dalszych prac były wysokie oczekiwania względem modeli wynikające z zabytkowego charakteru obiektów znajdujących się na terenie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. Kto choć raz odwiedził to miejsce wie, że choć obiekty w swojej budowie nie są skomplikowane to niosą za sobą trudną historię. Do ich budowy wykorzystywano materiały z istniejących wcześniej w okolicy zabudowań, których mieszkańców przesiedlono przed powstaniem obozu. Wiele elementów konstrukcyjnych zmieniło swoją funkcję, co widać na nich do dziś. Swoje piętno odcisnął też czas. Dlatego też modele baraków opracowywane dla Muzeum tylko w niewielkim stopniu przypominają typowe modele, które spotykamy w swojej codziennej pracy:
- kąty proste są rzadkością, charakterystyczne poziomy – umowne,
- każdy element posiada unikatową geometrię, uwzględniającą ubytki i deformacje,
- obiekty, mimo pozornej powtarzalności konstrukcji i układu funkcjonalnego, różnią się w szczegółach, istotnych z punktu widzenia pracowników Muzeum,
- elementy oryginalne mieszają się z wtórnie zamontowanymi w obiekcie,
- modele zawierają tekstury.
Źródło: model stanu zachowania baraku B-124 (opracowanie: Graphit Sp. z o.o.)
Źródło: model stanu zachowania baraku B-124 (opracowanie: Graphit Sp. z o.o.)
Dlatego też każdy element osobno i każdy barak będą zupełnie inne. Mogą też wymagać nieco innego podejścia do samego modelowania.
Dodatkowo, co już zasygnalizowaliśmy wcześniej, istotna jest kwestia charakterystycznego wyglądu elementów – część z nich pokryta jest wykończeniem noszącym ślady z czasów funkcjonowania obozu lub późniejszej działalności, ubytki sięgają jednej lub kilku warstw, czasem też degradacji uległy same elementy murowe lub inne.
Wygląd wnętrza baraku typu mieszkalnego przed przeprowadzeniem prac budowlano-konserwatorskich. Źródło: materiały Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
Wygląd wnętrza baraku typu mieszkalnego po przeprowadzeniu prac budowlano-konserwatorskich. Źródło: materiały Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
Warto też zaznaczyć, że choć dla niewprawnego oka powyższe zdjęcia mogą wydawać się bliźniacze to dla pracowników Muzeum widoczne na nich różnice są bardzo istotne i powinny być widoczne także w modelach.
Zazwyczaj, gdy mamy wybrać między modelem prostszym, ale zawierającym wiele istotnych danych, które można z łatwością przetwarzać, zestawiać, analizować i interpretować, a oddającym wszystkie szczegóły, ale pozbawionym informacji – raczej skłaniamy się do pierwszej opcji. Bo owszem: wszystko da się zrobić, ale kosztem czasu i nakładu pracy (a w konsekwencji pieniędzy). Dlatego też w zasadzie każdy szczegół geometryczny, który miał szansę znaleźć się w wymaganiach podlegał analizie i ocenie. Zespół M.A.D. Engineers, pełniąc rolę konsultanta BIM, godzinami wspólnie z pracownikami Muzeum omawiał argumenty za i przeciw, aby nie wymagać od przyszłego wykonawcy modelu więcej, niż jest konieczne, aby osiągnąć postawione cele.
Przy okazji uczyliśmy się od siebie – my coraz bardziej rozumieliśmy, czego właściwie Muzeum potrzeba, a pracownicy Muzeum poznawali niuanse związane z BIM i samym modelowaniem. I choć był to długi proces myślę, że zaowocował czymś wartościowym, nie tylko dla planowanego postępowania, ale przede wszystkim wymianą wiedzy.
Podobnie do LOG (z ang. level of geometry – poziomu dokładności geometrycznej) było z tematem LOI (z ang. level of information – poziomem szczegółowości danych niegraficznych). Materiały stworzone w ramach projektu pilotażowego realizowanego w 2017 roku obejmowały szereg danych – w tym dotyczących stanu elementów, planowanych i realizowanych prac konserwatorskich i budowlanych aż do danych eksploatacyjnych. W toku prac zespół odpowiedzialny za opracowanie standardu BIM dla modeli podjął kilka kluczowych dla dalszych etapów decyzji.
Po pierwsze: Muzeum dysponuje bardzo obszernymi zbiorami dokumentów o obiektach i ich elementach, obejmujących m.in. dokumentację historyczną i bieżącą, fotograficzną, wyniki badań i analiz, ekspertyzy, protokoły, decyzje czy dokumenty formalne. Ich ujęcie w postaci parametrów modelu byłoby zadaniem wyjątkowo trudnym, pracochłonnym i wiązałoby się z koniecznością uproszczenia lub pozbawienia danych szerszego kontekstu. Takie postępowanie wydało się więc niecelowe.
Po drugie: w toku prac potwierdzono słuszność wniosków płynących z przeprowadzonego projektu pilotażowego – choć model umożliwia nasycenie go ogromną ilością danych, aby spełnić oczekiwania Muzeum, nie powinien stanowić narzędzia samego w sobie, ale być elementem większego systemu. Ten z kolei został pomyślany jako zespół rozwiązań opartych na wykorzystaniu wirtualnej makiety oraz narzędzia mającego służyć do zarządzania obiektami zlokalizowanymi na obszarze odcinka BI byłego KL Auschwitz II-Birkenau. Oba elementy tak skonstruowanego rozwiązania pozwalają nasycić tworzoną bazę danych o dokumenty i informacje w skali mikro (na poziomie elementu) i makro (na poziomie obiektu). W związku z tym nie było potrzeby ich powielania w modelach a zakres danych o komponentach został ograniczony do minimum niezbędnego do realizacji planowanych zadań. Takie podejście pozwoli także ograniczyć konieczność wprowadzania zmian do samych modeli, co z pewnością jest zadaniem bardziej wymagającym niż ich korekta w odpowiednio przygotowanym systemie informatycznym.
Wszystkie powyższe czynniki oraz te, na które zabrakło miejsca w tym tekście dodatkowo komplikują niewątpliwie dość trudne zadanie, którym jest opracowanie standardu modelu BIM. Tym bardziej należy docenić wysiłek pracowników Muzeum, którzy aktywnie współpracowali z nami – cierpliwie wyjaśniali swój punkt widzenia, przedstawiali oczekiwania względem modeli i opiniowali kolejne pomysły analizując je pod kątem realizacji przyszłych wyzwań.
Podsumowanie
Zadanie realizowane przez Muzeum z pozoru może wydawać się łatwe i dość typowe. Gdy zajrzymy jednak nieco głębiej okaże się, że jest wyjątkowe na wielu poziomach. Poczynając od celu (stworzenia systemu do zarządzania w skali makro i mikro), przez metody jego realizacji (wykorzystanie BIM i GIS) na szczegółowych rozwiązaniach (jak np. opracowanie własnego standardu dla modeli) kończąc. I z perspektywy osób zaangażowanych w ten projekt – całego zespołu M.A.D. Engineers oraz pracowników Muzeum – mogę powiedzieć, że jest równie wymagające, co satysfakcjonujące.
Karolina Wróbel
M.A.D. Engineers
